Witwassen herkennen en voorkomen: praktische tips volgens de Wwft

Witwassen is een wereldwijd fenomeen dat een bedreiging vormt voor de integriteit van het financieel stelsel. Ook in Nederland hebben organisaties een belangrijke rol in het tijdig signaleren en melden van ongebruikelijke transacties. Dit is geen vrijblijvende taak, maar een wettelijke verplichting vanuit de Wwft.  

In deze blog leggen we je uit wat witwassen is, waarom het van belang is om er alert op te zijn en hoe je witwassignalen herkent, met voorbeelden uit de praktijk.  

Wat is witwassen? 

Witwassen verhult de herkomst van crimineel verkregen geld en laat het lijken alsof het uit een legitieme bron komt. Criminelen zetten deze methode in om illegale opbrengsten (bijvoorbeeld uit drugshandel, fraude, corruptie of mensenhandel) in het reguliere financiële stelsel te sluizen, zonder dat de illegale oorsprong zichtbaar blijft. Het doel: strafbare inkomsten een ogenschijnlijk legaal karakter geven, zodat ze deze vrij kunnen uitgeven of investeren zonder risico op ontdekking. 

Het witwassen verloopt vaak in vier verschillende fasen: 

1. Plaatsing: Het criminele geld wordt het financiële systeem binnen gesluisd.  

2. Versluiering: In deze fase wordt geprobeerd de herkomst van geld te verhullen. Dit gebeurt door het geld via complexe structuren, transacties of rekeningen te verplaatsen. Hierdoor wordt het lastiger om de oorsprong te traceren. 

3. Rechtvaardiging: Het criminele geld lijkt een schijnbaar legitieme herkomst te hebben door bijvoorbeeld valse documenten. Zo lijkt het alsof het geld legaal is verdiend. 

4. Besteding: Het witgewassen geld wordt teruggebracht in het economische verkeer en uiteindelijk besteed. In deze fase wordt het geld dus daadwerkelijk benut, al betreft het vaak niet het volledige oorspronkelijke bedrag. 

Tijdens het witwasproces maken criminelen gebruik van uiteenlopende methoden en sectoren. Soms gebruiken ze tussen- of rechtspersonen, andere keren gaat het witwassen via investeringen in vastgoed of cryptovaluta. Voor professionals die werkzaam zijn binnen het financieel-juridisch domein is het van groot belang deze methoden te herkennen. Niet alleen om zich te houden aan de wettelijke verplichtingen zoals de Wwft, maar ook om te voorkomen dat ze (on)bewust deel uitmaken van een witwasconstructie.

Waarom is witwassen relevant voor de Wwft? 

Vanuit de Wwft ben je als advocaat, notaris, belastingadviseur, accountant, administratiekantoor en/of beleggingsinstelling verplicht om bepaalde maatregelen te nemen om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. Dit betekent onder andere:

• Het uitvoeren van cliëntenonderzoek (CDD) 
• Het melden van ongebruikelijke transacties bij FIU-Nederland 
• Het inrichten van processen om risico’s te beheersen 
  

Het niet naleven van deze verplichtingen kan leiden tot sancties, reputatieschade en zelfs strafrechtelijke vervolging.  

Hoe herken je witwassen? 

Het herkennen van witwassen is niet altijd eenvoudig. Toch zijn er signalen waarop je alert kunt zijn. Gebaseerd op de informatie van het Anti Money Laundering Centre (AMLC) bespreken we enkele veelvoorkomende witwastechnieken en hoe je deze kunt herkennen.

1. Witwassen via buitenlandse rechtspersonen 

Criminelen gebruiken buitenlandse vennootschappen uit belastingparadijzen of landen met beperkte transparantie om geldstromen te verbergen. Signalen om op te letten zijn: het moeilijk kunnen achterhalen van UBO, onlogische rechtsvorm of jurisdictie en/of juridische structuren zonder economische logica.  

2. Contant geld

Grote hoeveelheden contant geld worden gebruikt om criminele inkomsten het financiële systeem in te brengen. Deze vorm van witwassen kan worden herkend aan onverklaarbaar hoge cashbetalingen, klanten die contant willen betalen bij transacties waar dit ongebruikelijk bij is (zoals vastgoed of dure diensten), en/of het splitsen van betalingen in kleinere bedragen; dit wordt ook wel smurfing genoemd.  

3. Cryptovaluta 

Criminelen gebruiken cryptovaluta zoals Bitcoin om anoniem geld te verplaatsen. Een belangrijk herkenningspunt hierbij is dat klanten cryptovaluta gebruiken zonder duidelijke of legitieme economische verklaring, bijvoorbeeld wanneer zij grote bedragen omwisselen of ontvangen zonder aantoonbare herkomst, of wanneer het gebruik van cryptovaluta niet past bij hun profiel, inkomen of bedrijfsactiviteiten. 

4. Vastgoed

Dit is een aantrekkelijke manier voor witwassers door de hoge waarden en het gebrek aan transparantie. Toch is deze manier van witwassen te herkennen aan een aantal punten: zo zijn grote aankopen zonder financiering of met contant geld verdacht, evenals een onverklaarbare waardestijging of -daling van het onroerend goed. Ook het gebruik van tussenpersonen of buitenlandse kopers zonder duidelijke binding of economische reden is een teken van witwaspraktijken.  

5. Professionele tussenpersonen

Criminelen schakelen advocaten, notarissen of accountants in om transacties legitiem te laten lijken. Deze vorm van witwassen kun je herkennen aan het gebrek aan betrokkenheid van de cliënt zelf, structuren die enkel via de desbetreffende tussenpersonen verlopen en aan tussenpersonen die weigeren achtergrondinformatie te geven. 

Witwassen is een voortdurend evoluerend fenomeen. Criminelen zoeken constant naar nieuwe manieren om geldstromen te verhullen, vaak op creatieve en moeilijk detecteerbare manieren. Het is daarom van groot belang om alert te blijven, bewust te zijn van de risico’s binnen jouw sector en verdachte patronen te herkennen. 

Het naleven van de Wwft is niet alleen een wettelijke plicht, maar ook een morele verantwoordelijkheid in de strijd tegen georganiseerde misdaad. 

Twijfel je over een transactie? Meld deze dan bij FIU-Nederland. Liever een melding te veel dan te weinig.